ردپای خشکسالی در طالع سال آینده ایران
«میانگین بارش در سال آبی گذشته در کشور 137 میلیمتر بود و چنانچه خشکسالی به همین روال ادامه یابد منابع آب زیرزمینی کاهش چشمگیری مییابد و این احتمال وجود دارد که جیرهبندی آب برای کلانشهرها صورت گیرد.» وزیر نیرو با این چند جملهای که هفته پیش بر زبان جاری کرد، نه تنها ملت را برای استقبال از بهار و تابستانی بی آب و برق آماده کرد، بلکه انگشت اتهام منتقدین عملکرد وزارتخانه متبوعش در تامین آب و برق مورد نیاز کشور را متوجه آسمان ساخت.
اظهارات فتاح درحالی است که آمار و ارقام موجود در گزارشها و سایت رسمی سازمان هواشناسی، میزان بارش پاییز در کل کشور را نرمال نشان میدهد و این سازمان سال آبی جاری (مهر 87 تا شهریور 88) را نیز یک سال عادی و نه خشک پیشبینی میکند: «میزان بارش پاییزی در کل کشور نسبت به میانگین 30 ساله نرمال بوده و تفاوت چشمگیری در آن مشاهده نمیشود.»
این اظهارنظر کارشناسان سازمان هواشناسی به این معناست که اکثر مناطق کشور در فصل پاییز نسبت به میانگین 30 ساله همان منطقه بارشی نرمال داشتهاند. آمار و اعداد موجود در سایت هواشناسی نیز بیانگر آن است که میزان بارش از اول مهر امسال تا نیمه بهمن برای بسیاری از شهرها بیشتر از سال گذشته بوده است و با میانگین بلندمدت تفاوت چندانی ندارد. اطلاعات مربوط به بعضی ایستگاهها نیز که کاهش نسبت به میانگین بارش را نشان میدهد عادی تلقی میشود: اختلاف 10 تا 15 درصد کمتر یا بیشتر نسبت به میانگین قابل قبول است.
علامت سوال اما هنگامی ظاهر میشود که برای مثال اعداد مربوط به بارش در شهری چون تهران را مورد توجه قرار دهیم: از مجموع 13 ایستگاه سینوپتیک موجود در استان تهران اعداد مربوط به بارش اول مهر تا نیمه بهمن 6 ایستگاه از میانگین بلندمدت کمتر است. هرچند که این اختلاف چندان چشمگیر نیست، به طور مثال میانگین بلندمدت بارش در شمیران 8/153 میلیمتر و بارش امسال این منطقه 8/142است.
اما نکته جالب اینجاست که میزان بارش تهران امسال نسبت به پارسال (که سالی خشک برای کشور به حساب میآمد) به وضوح کمتر است. این مساله حتی بدون توجه به آمار و ارقام بارش و تنها با یادآوری پاییز سال قبل نیز مشهود است، هرچند آمار سازمان هواشناسی هم موید این نکته است: از 13 ایستگاه استان تهران اعداد 11 ایستگاه نسبت به پارسال کاهش دارد و تنها اعداد مربوط به فرودگاه امام و هشتگرد از سال قبل بیشتر است. ضمن اینکه این تفاوت در برخی ایستگاهها به شدت چشمگیر و قابل ملاحظه است. بارش اندازهگیری شده در ایستگاه مهرآباد تهران از 2/106 میلیمتر سال قبل به 5/82، کرج از 8/125 به 2/63، آبعلی از 6/235 به 173، فیروزکوه از 4/158 به 2/105، چیتگر از 4/110 به 9/59 و شمیران از 6/165 به 8/142 رسیده است.
«به دلیل تردد حدود 3 میلیون خودرو در تهران، حجم آلودگی در این شهر افزایش یافته و تهران را به یک کوره حرارتی تبدیل کرده است که با وجود ریزش در لایههای بالایی جو، حرارت ناشی از آلودگی هوا اجازه ورود این بارندگی به سطح شهر را نمیدهد؛ در حالیکه در شهرهای اطراف تهران با بارندگی مواجه هستیم.» رییس سازمان هواشناسی کشور کاهش بارندگی تهران را اینگونه توضیح میدهد.
پیشبینی خشکسالی فراگیر برای کشور
سال گذشته هنگامی که قطعی برق برای شهرهایی چون تهران به یک برنامه ثابت روزانه تبدیل شد و وزارت نیرو خشکی سال و کاهش ذخایر آبی کشور را عامل بیبرقی معرفی کرد، بسیاری از کارشناسان و منتقدان این وزارتخانه با مقایسه خشکسالی سال 86- 87 و مقایسه آن با سال 79 که خشکسالی باعث جیرهبندی آب در تهران شده بود اما بیبرقی را به دنبال نداشت، بیبرنامگی این وزارتخانه و عدم تکمیل نیروگاهها و نه خشکسالی را عامل این کمبود برق عنوان کردند.
وزارت نیرو اما در آن زمان متهم جدیدی برای آن پرونده رو کرد؛ سازمان هواشناسی: «تولید برق از منابع آبی ذخیره شده در پشت سدهای کشور، سبب جبران تأثیرات ناشی از قطعی گاز در برخی از نقاط کشور شد، اما در طول زمستان گذشته (زمستان 86) با توجه به گزارشهای سازمان هواشناسی که پیشبینی سال آبی نرمالی را کرده بود، همکاران بخش آب کشور پیشبینی لازم را جهت در نظر گرفتن حجم مناسبی از مخازن سدهای موجود کشور برای کنترل سیلابهای احتمالی انجام داده بودند، اما آنچه در مقام عمل به وقوع پیوست، عدمتحقق پیشبینیهای هواشناسی و بروز پدیده خشکسالی و بارشهای پراکنده و کم حجمی بود که متأسفانه سبب پر نشدن ظرفیت ذخیره آب پشت سدها و عدمامکان تولید برق از میزان آب موجود در مخازن سدهای کشور و در نتیجه از دست رفتن حدود 10 درصد از ظرفیت تولید برق کشور گردید.»
این اظهارات در شرایطی بود که سال گذشته گزارشهای هواشناسی حاکی از آن بود که مجموع بارش فصل پاییز 86 نسبت به سالهای قبل و وضعیت عادی کاهش قابل توجهی داشت و پیشبینیها نیز حکایت از خشکسالی در سال 86- 87 بود. وضعیتی که در عمل نیز به وقوع پیوست و مجموع بارندگی کشور از اول مهر 86 تا پایان شهریور 87 نهایتا 55 تا 60 درصد میانگین بارش 50ساله ایران بود و ایران سال گذشته در وضعیت خشکسالی قابل توجه از نظر هواشناسی قرار گرفت.
با این مقدمه طبیعی است که گزارشهای مبنی بر نرمال بودن وضعیت بارش پاییزی کشور از سوی سازمان هواشناسی نگرانی از وقوع سناریوی سال پیش را به وجود میآورد. حتی با وجود اینکه کارشناسان این سازمان اعلام کرده بودند که عادی بودن وضعیت بارش در پاییز و پیشبینی بارش نرمال برای ادامه سال موجب از بین رفتن عوارض خشکسالی سال قبل نمیشود و از نظر منابع و ذخایر آبی امسال نیز کشور وضعیت عادی ندارد.
اما به نظر میرسد پس از هشدار وزیر نیرو در مورد کمبود آب در نهایت محمدعلی نوریان رییس سازمان هواشناسی نیز تصمیم گرفت آب پاکی را روی دست ایرانیان بریزد: پیشبینیها نشان میدهد طی 4 ماه آینده ریزشهای جوی به صورت نرمال خواهد بود؛ ولی با توجه به کاهش شدید بارندگی در 5 ماه گذشته، در مجموع با کاهش ذخایر روبرو هستیم.
رئیس سازمان هواشناسی کشور روز سهشنبه و در جمع خبرنگاران همچنین از وقوع خشکسالی در 22 استان کشور خبر داد: با توجه به پیشبینی این سازمان سال آینده 16 استان به طور کامل و 6 استان به صورت لکهای دچار خشکسالی خواهند شد.
به این ترتیب به نظر میرسد صرفهجویی در مصرف آب از هماکنون تنها کاری است که علاوه بر چشم دوختن به آسمان و البته آمادگی برای بهار و تابستانی کم آب و برق از دستمان برمیآید.
مرجان پارسا
منبع: خبر آنلاين
