حراج جنگل‌های ایران، غارت منابع ملی
نمایندگان مجلس طرحی پیشنهاد داده‌اند که در صورت تصویب، واگذاری اراضی ملی و جنگل‌های شمال مجاز شمرده می‌شود. بسیاری از کارشناسان زیست‌‌محیطی معتقدند که این نوع واگذاری‌ها جز نابودی منابع طبیعی ایران حاصلی در بر ندارد. حدود ۵ سال پیش بود که برنامه‌ی جامع صیانت از جنگل‌های شمال به تصویب رسید. اینک همین جنگل‌ها طبق پیشنهاد برخی از نمایندگان مجلس در معرض حراج قرار گرفته‌اند. حراج جنگل‌ها چه پیامدی در بر خواهد داشت؟ آیا ایران تاکنون چنین تجربه‌ای پشت سر نگذاشته است؟ آیا حراج جنگل‌ها حیات گونه‌های جانوری و گیاهی ایران را به خطر نخواهد انداخت؟ محمد درویش، نویسنده‌ی وبلاگ «مهار بیابان‌زایی» و عضو هیأت علمی مؤسسه‌ی تحقیقات جنگل‌ها و مراتع ایران در گفت‌وگو با دویچه‌وله به این پرسش‌ها پاسخ گفته است. قانون صیانت‌از جنگل‌ها، واگذاری اراضی جنگلی ملی را ممنوع اعلام کرده. با وجود این طرحی توسط مجلس مطرح می‌شود که در آن صراحتا واگذاری جنگل‌های شمال تا یک هکتار و اراضی با ارتفاع ۲ هزار متر از سطح دریا حداکثر تا ۲ هکتار مجاز شمرده می‌شود، البته با اجاره‌‌های ۹۹ ساله. به نظر شما این طرح مغایر قانون صیانت از جنگل‌ها نیست؟
این طرح نه تنها با قانون صیانت از جنگل‌ها بلکه با بسیاری دیگر از قوانینی که چه بعد و چه قبل از انقلاب به تأیید مجامع قانونگذاری کشور رسیده است، مغایرت دارد. بارزترین این قانون‌ها همان اصل ۵۰ قانون اساسی است که حفظ محیط زیست را شرط لازم برای دوام حیات اجتماعی رو به رشد مردم تصویر کرده است. از این دو قانون اصلی که بگذریم چند وقت پیش مجمع تشخیص مصلحت نظام قانونی را به تصویب رساند که مطابق آن، هر نوع واگذاری که در دهه‌ی هفتاد و قبل از آن بر اساس قانون سال ۱۳۵۴صورت گرفته و اراضی ملی به افراد حقیقی و حقوقی واگذار شده را غیر قانونی اعلام کرده و گفته که مسئولان موظفند، این اراضی را به دستگاه‌ها‌ی متولی آن که همان سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیز‌داری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست است، برگردانند. به همین دلیل این طرحی که گروهی از نمایندگان مطرح کرده‌اند، پرسشی خیلی جدی را هم در میان متخصصان و علاقمندان به محیط زیست و هم در میان مسئولان دولتی رسمی متولی این حوزه به وجود آورده که حقیقتا انگیزه‌ی نمایندگان از طرح چنین لایحه‌ای چه بوده؟
طرح پیشنهادی نمایندگان مجلس، طرح افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی نام گرفته. در ماده‌ی ۸ این طرح واگذاری اراضی ملی و جنگلی و حتی ساخت ویلای حداکثر ۲۵۰ متری مجاز شمرده می‌شود. آیا حراج اراضی جنگلی و ملی ایران می‌تواند باعث بهره‌وری کشاورزی و تحقق اهداف چشم‌انداز ۲۰ ساله‌ی کشور شود؟
ما این تجربه‌ی تلخ را سه بار دیگر تکرار کردیم، وقتی که قانون واگذاری ۱۰ هکتاری قبل از انقلاب به تأیید رسید، عملا دیدیدم که بسیاری از اراضی جلگه‌ای مرغوب شمال به یک سری از امرای ارتش و وابستگان رژیم و مدیران سابق سازمان جنگل‌ها و مراتع داده شد و آنها با رانت سیاسی که داشتند، آن قطعات ۱۰ هکتاری را در بازار معاملات مسکن وارد کردند و عملا الان چیزی از جنگل‌های جلگه‌ای شمال کشور باقی نمانده و از آن قانون به عنوان مهم‌ترین دلیل تخریب جنگل‌های جلگه‌ای ما یاد می‌کنند. ما چنین تجربه‌ی داریم که در آنجا هم، ادعای قانونگذاران این بوده که ما می‌خواهیم بخش کشاورزی را رونق بدهیم و اشتغال‌زایی کنیم، هیچ کدام از اینها اتفاق نیفتاد که هیچ، با تخریب جنگل‌ها و افزایش برهنگی خاک، شاهد این بودیم که سیل‌های حادثه‌خیز افزایش پیدا کرد و نسل بسیاری از گونه‌های جانوری که در آن محیط‌های جلگه‌ای زندگی می‌کردند با خدشه‌ای جدی مواجه شد.
بعد از آن قانون، قانونی به نام طوبی تصویب شد، در قالب واگذاری اراضی به منظور توسعه‌ی باغ‌ها و ما عملا شاهد بودیم که نه تنها بر وسعت باغ‌ها افزوده نشد، بلکه به این بهانه دوباره ساخت و ساز و دلال‌بازی مسکن رونق گرفت و ما بخش بزرگی از جنگل‌های خودمان را از دست دادیم و دقیقا به همان دلیل بود که طرح صیانت از جنگل‌ها ۵ سال پیش مطرح شد و دولت به صورت جدی از آن حمایت کرد و به این دریافت رسیدند که جنگل‌های شمال که از دیرینه‌ترین جنگل‌های جهان هستند (چون ریشه‌شان می‌رسد به دوران سوم زمین‌شناسی) کارکرد حفاظتی و اکوتوریستی هم دارد و نه تنها میراث ملی است، بلکه میراثی جهانی است. اخیرا هم برخی از مجامع وابسته به سازمان ملل تأیید کردند که پاره‌ای از قطعات این جنگل می‌تواند به عنوان میراث جهانی ثبت شود.
غیر از این چند نفری که اعتراض کردند آیا اعتراض‌های دیگری هم صورت گرفته؟
بله، اغلب تشکل‌های مردم‌نهاد محیط زیست و منابع طبیعی موضع‌گیری کردند. حتی اساتید دانشگا‌‌ه‌ها جلساتی در دانشکده‌های منابع طبیعی معترض با این موضوع تشکیل دادند و مراتب اعتراض خودشان را به مجلس و رییس‌جمهوری اعلام کردند و فضای مطبوعاتی به شدت با این قانون در تضاد بوده و روشن‌گری‌های خوبی هم در سایت‌ها و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی مرتبط با موضوع وجود دارد که همگی جملگی با این طرح مخالفت کردند و من هیچ صدایی که در تأیید این طرح باشد، نشنیدم.
طرح‌هایی شبیه به این طرح چه تأثیری بر تنوع زیستی ایران می‌گذارد؟
کشور ما حدود ۷۶۰۰ گونه‌ی گیاهی دارد که با حیات جانوری در حدود ۱۲ هزار گونه می‌شود که از این نظر با توجه به اینکه در نوار ۳۵ درجه قرار گرفته، وضعیت بسیار مطلوبی دارد. این هم به خاطر پراکنش ارتفاعی کشور ما است که تنوع اقلیمی منحصر به فردی را به همراه آورده. اتفاقا همین ویژگی است که ایران را در شمار ۶ کشور نخست جهان از نظر جاذبه‌های طبیعی و چشم‌اندازهای منحصر به فرد طبیعی قرار داده و ما تقاضای زیادی در حوزه‌ی اکوتوریسم یا گردشگری طبیعی داریم.
فریبا والیات
پایگاه آگاهی رسانی محیط زیست ایران
